Άνω (παλιά) Σκοτίνα  ΥΔΡΟΜΥΛΟΙ – ΝΕΡΟΤΡΙΒΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΝΕΡΑΚΙ 

Στη θέση Ν ε ρ ά κ ι, πηγή και ρέμα, στα δυτικά, στο δρόμο από την άνω Σκοτίνα προς την Καλλιπεύκη, λόγω του άφθονου νερού, υπήρχαν μύλοι και νεροτριβή. Ήταν απ' τις πρώτες μηχανές που κατασκεύασε ο άνθρωπος, ώστε να αλέθουν το σιτάρι, το κριθάρι, τη σίκαλη, το καλαμπόκι κ. λ. π. για να έχουν το ευλογημένο ψωμί, με την εκμετάλλευση τής δύναμης του νερού.

Ο κοντινότερος δρόμος προς τη θέση αυτή ήταν παλαιότερα από τον Τρανό πλάτανο, Μοίρα, Μοναχιά Καστανιά, Κτσιούκι, Γαργάνη, Μύλοι , πάνω από το Νεράκι Πλάϊ στην Καραβίδα - Καρακόλι, Πατωμένη και συνέχεια για το Νιζερό.

Πήρε την ονομασία Μύλοι και αργότερα Γιαταγάνας, λόγω του σκοτωμού τον τελευταίου κλεφτοκαπετάνιου Γιαταγάνα πριν από την απελευθέρωση. 'Ηταν πρωί όταν το απόσπασμα των ληστοκυνηγών έφθασε στους Μύλους. Εκεί οι άντρες της παγάνας τον έστησαν καρτέρι.Την στιγμή που δρόσιζε το πρόσωπό του, με το γάργαρο νερό, πυροβολήθηκε όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. Ο Γιαταγάνας, καταγόταν από τον Παντελεήμονα και το σπίτι του σώζονταν ακόμη το 2002 στο παλιό χωριό του. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Μακροβασίλης.

Για πρώτη φορά επί Τουρκοκρατίας, γίνεται αναφορά για Υδρόμυλο στην περιοχή το 1872 Ιουλίου 5, στο μοναδικό σωζόμενο Κώδικα του Μοναστηριού των Κλημάδων, που βρίσκεται στην Βιβλιοθήκη της. Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα, με αριθ. 323 αποτελούμενο από 130 φύλλα σε σχετικά καλή κατάσταση, όπου στη σελίδα 8, αναφέρεται και δημοσιεύτηκε από τον δάσκαλο Δημ. Α. Ζυγούρη:

«'Ετερος (υδρόμυλος) ομοίως κείμενος κατά την θέση νεράκι εν τοις ορίοις της Σκο/τείνας, πακτούμενος σπανιώτερον διά το απόκεντρον διά γρόσια διακό/σια έως τριακόσια.'».

Στο Νεράκι υπήρχε ένας Κοινοτικός Μύλος και έτερος που ανήκε σε κάποιον Καρκαφίρη από την Σκοτίνα.

«Το 1914 επυρπόλησαν οι Νεζεριώται τον υδρόμυλον εν θέσει Μύλοι (Γιαταγάνα) της ημετέρας Κοινότητας, καταδικασθέντων εν Λαρίσση διά της υπ' αριθμ. 1465/Σεπτεμβρίου 1914. 'Ηχθημεν αι δύο Κοινότητες είς δικαστικόν αγώνα, εκδοθέντων των κατωτέρω απόφασεων υπέρ ημών. Αριθμ. αποφ. 737/ 5 -9 - 1915 Ειρηνοδικείου Ραψάνης, την αριθμ. Απόφ. 336/ 12 -3 -1919 Ειρηνοδικείου Ραψάνης, την αριθμ. απόφ. 121/ 8 -5 – 1926 Ειρηνοδικείου Κατερίνης, την αριθμ. απόφ. 1478/ 16 -7 – 1927 Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης και την αριθμ. απόφ. 108/ 26 -9 -1927 πέτρες, καρούτες και τους ιδιοπηΐθηκαν».

Οι αρχικοί Μύλοι της Σκοτίνας ήταν της Μονής Κλημαδων. Ενοικιάστηκαν στον Καρκαφιρη και μετά δημιουργήθηκαν στην Σκοτίνα.

Αργότερα ξανάφτιαξαν το Μύλο στο Νεράκι μαζί με τον Νικόλαο Ντότο, αφού βάλανε στην επιχείρηση και κάποιον Γερομιχαλό από την Σκοτίνα.

Στις σημειώσεις του αείμνηστου Γραμματέα και διδασκάλου Αθ. Γεω. Βλέτση η Κοινότητα Σκοτίνας , προς το Υπουργείο Εσωτερικών Δ/ση Τοπικής Αυτοδιοίκησης διά μέσω του Νομάρχη Πιερίας μεταξύ των άλλων αναφέρει να λάβουν υπόψη:

«τούς διάφορους τίτλους ούς κατέχομεν εν τη εκτάσει ταύτη εκ περιβολέων καστανεών πολλά μάλλον δε και των πραγματικών φυτικών ορίων, ων από το έτος 1837 15 Δεκεμβρίου συμβιβαστικού και συνοριακοϋ εγγράφου συνταχθέντος εν Λαρίση εθέσπισαν οι πρόγονοί μας….».

Το 1943 οι Μύλοι στο Νεράκι ανατινάχτικαν από τους Γερμανούς για να μην τροφοδοτούν με αλεύρι την Εθνική Αντίσταση.

Μετά το 1950 ο Ιωάννης Τσιάτσιος κατασκεύασε την δριστέλα – νεροτριβή εκμεταλλευόμενος την μετακίνηση των κατοίκων στην κάτω Σκοτίνα, πλησίον των κτημάτων τους όπου έκτισαν καινούργιους και πιο εξελιγμένους Μύλους.

Το 2002 η Καλλιπεύκη προσπάθησε να μεταφέρει νερό για την περίοδο του θέρους από το Νεράκι, εγκαθιστώντας γεννήτριες, αλλά η προσπάθεια δεν τελεσφόρησε.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε στον μαρασμό τους και στην εγκατάλειψη, αφήνοντας μια θλιβερή αλλά ταυτόχρονα και μια όμορφη ανάμνηση…...

Κείμενο, σχόλια και φωτογραφίες (2014-23)

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ. ΘΕΟΧ. ΓΑΝΩΤΗΣ

ΠΗΓΕΣ:

1.Η Καλλιπεύκη του Ολύμπου, του Ζήση Αστ. Κατσιούλα.

2.Αναζητώντας τους χαμένους θεούς στην Καρυά στον Όλυμπο

3.Σελίδες Από την Ιστορία της Καρυάς.

Ακολουθούν πρόσφατες φωτογραφίες με σχόλια του συγγραφέα

Το νερό διοχετεύονταν στη Χούνη ή Κρεμαστή που στένευε στην έξοδο, το λεγόμενο Σιφούνι, εκτινάσοντας με μεγάλη δύναμη το νερό στη Φτερωτή ή οποία με κατακόρυφο άξονα, το Αδράχτη και άλλων εξαρτημάτων περιέστρεφε με τη σειρά την Μυλόπετρα που τριβόταν πάνω σε μια άλλη σταθερή, στην οποία ο μυλωνάς έβαζε τα δημητριακά. Τέλος το νερό έβγαινε από ένα τετράγωνο άνοιγμά, την Χούρχουλη και ακολουθούσε την ροή του ρέματος.

Αυτή είναι η "Χούνη ". Τα γεννήματα έπεφταν από μια σκάφη με πορτάκι στο λεγόμενο Βαράφι.

Η βρύση της Τζόρους ή Ντόρους λίγα μέτρα παρά πάνω στο λάκωμα βρίσκεται η παλιά βρύση. Έιναι στο σταυροδρόμι Καλλιπεύκης-Άνω Σκοτίνας. Η παράδοση αναφέρει ότι στην πηγή οι Τούρκοι έσυραν κάποια σημαίνουσα χήρα γυναίκα.

Παραδοσιακός οικισμός Άνω Σκοτίνας. Η διαδρομή του ρέμα τος της Τζόρους είναι η εξής: κατηφορίζει (βλέπε αριστερά την λευκή γραμμή κατω από το δρόμο), περνά πλάϊ από το Κηψαρά συνεχίζει στου Γερομιχαλάτκου, περνά την βρύση Χασαπλιός, του Καρκαφιράτκου, του Καλιαμπάτκου, στους Κήπους για να καταλήξει κοντά στον Παλιόμυλο.

Οι τρεις Μύλοι χρησιμοποιούσαν το νερό του ίδιου ρέματος διοχυτεύοντας το με την σειρά ο ένας στον άλλο. Επειδή δεν έφθανε ή ποσότητα του νερού, ενισχυόταν με το νερό απ τη Γαργάνη.

Το νερό μεταφέρονταν με αυλάκι "απ ντ Γαργάνη" στο χωριό. Ορατό και σημερα. Εδώ είναι στο "ίσιωμα τ παπά Μίχη".

Με τον επαναπατρισμό του 50, ένα άτομο από κάθε οικογένεια υποχρεώθηκε σε προσωπική εργασία για την διόρθωση και επισκευή του αυλακιού.

Το σπίτι και ο Μύλος του Μήτρου Γερομιχαλού στο "αποκεφάλμα".

Τα παλιοντούβαρα του ανωτέρω Μύλου

Ο Μύλος "τ Καρκαφίρη ", ανάμεσα στους άλλους δύο. Ήταν κάτω από την βρύση "Χασαπλιός " και Κάτω από το σπίτι το Γκριμουράτκου.

Ο Μύλος του Καλιαμπού, "η Γκαλιαμπάτκους",ο τελευταίος, στην κάτω γειτονιά.

"Στ Μακαντάση". Οι Μύλοι ήταν ένας χώρος συναντήσεων των Σκοτινιωτών αναμένοντας με τις ώρες τη σειρά τους.

Οικία Γκριμούρα. Φωτογραφία του 1997.